Knut Hamsun: Wspomnienie fińskiego noża

Znowu znajduję się poza zakładem.

Nie chcę przez to powiedzieć, że jestem wolny, ale mogę znowu oddychać. Oddychanie jest też w istocie jedyną rzeczą, jaką na razie mogę robić. Jestem bardzo wycieńczony. Wyszedłem z zakładu leczniczego i jestem bardzo wycieńczony. A byłem zdrowy, kiedy tam przybyłem.

Będzie chyba jeszcze później czas, żeby wrócić do pobytu w Klinice Psychiatrycznej, do życzliwych pielęgniarek, do serdecznej i dobrej siostry przełożonej, do Bożego Narodzenia, pacjentów, spacerów na świeżym powietrzu – tymczasem to wszystko musi poczekać. Muszę najpierw dojść do siebie.

Przede wszystkim muszę spróbować dostać się znowu do domu starców w Landvik. A nie jest to proste, dom ma teraz nowy zarząd, mój dawny pokój jest zajęty przez innego starca, dom jest pełen. Komisarz Onsrud z policji w Arendal zrobił dla mnie, co mógł, wszyscy inni w domu także okazali dobrą wolę i zostałem przyjęty.

Tutaj mój stan miał się poprawiać. Ale nie jestem już młodzieńcem, nie jest mi łatwo powrócić do normalnego życia, które zostało przerwane cztery miesiące temu, zatem miesiąc mijał za miesiącem, a moja rekonwalescencja trwała. Nie chciałem nikogo spotykać, przychodziły listy, lecz na nie nie odpowiadałem, nie byłem w stanie. Wychodziłem na spacery po rozmokłym śniegu, ale potem dygotałem z zimna i zmęczenia. Drzemałem i spałem bardzo dużo, nawet w środku dnia, kiedy tylko usiadłem w fotelu, ludzie tutaj powiadają, że to z wyczerpania.

Zebrałem się i odesłałem fiński nóż. Och ten nóż! Nie przywiązałem się do niego, przyczepił się do mnie w szpitalu w Grimstad, a potem leżał przez cztery miesiące w podziemiach kliniki razem z innymi moimi rzeczami. Wysłałem go pocztą do szpitala: Proszę bardzo, oto nóż fiński, weźcie go ode mnie, nie mogę na niego patrzeć, on nie jest mój.

Poza tym próbowałem załatwiać moje sprawy najlepiej, jak umiałem, pozakreślałem w kalendarzu ważne dni, bez pozwolenia zaabonowałem kilka gazet, naprawiałem swoje ubrania. Jest pełnia zimy z jaskrawym słońcem i długimi, coraz dłuższymi dniami, nastała pora w pewnym sensie równikowa: godzina 7, szarówka zapowiadająca nadejście nocy, następna godzina 7, szarówka zapowiadająca nadejście dnia. Potrwa to przez jakiś czas, a potem równik się przemieści.

W tym okresie nie miałem wcale ochoty na czytanie. Miałem przecież historię kultury, Biblię i dzieło o Nowej Gwinei, ale poważne książki szybko mnie męczyły, najchętniej czytałem różne drobiazgi i gazety. Od czasu do czasu znajdowałem w kuchni jakieś pisemka religijne, które dokładnie studiowałem, były to dobrze napisane i na ogół gruntownie przemyślane rzeczy, między innymi pismo „Ewangelista”, przysyłane tu gratis i różne gazetki adwentystów, dostarczane przez posłańców. Te ostatnie drukowano pięknie na wyszukanym papierze, czysta przyjemność przeglądać coś takiego i odpoczynek dla mojego słabnącego wzroku. Myślałem wtedy o moim przyjacielu z Klottran w Nordland, on powinien był wstąpić do tej potężnej społeczności adwentystów i przede wszystkim przestać chodzić boso. Ale on mówi, że musi wędrować samotnie.

Pewnego wieczoru siostra przełożona ze szpitala w Grimstad przyjechała do nas samochodem. Jej interes polegał na tym, by mi oddać fiński nóż!

Nie byłem jeszcze wtedy w stanie głębiej się nad niczym zastanawiać, stałem więc po prostu.

– Otóż – oświadczyła siostra – ten fiński nóż, który pan mi przysłał, nie należy do szpitala, nie możemy go więc zatrzymać. To bardzo piękny nóż, ale nie jest nasz.

– Mój też nie – odparłem.

– Powinien pan zapytać u siebie w domu – poradziła. – Nóż musiał być przysłany z Norholm.

Nie zapytałem w domu, nie byłem w stanie pytać.

*

Dni mijają, miesiące mijają, a mnie wcale nie jest lepiej. Niektórzy umierają w naszym domu, mamy tu starców, w których śmierć może przebierać, a więc niektórzy odchodzą, na ich miejsce przybywają inni, ale na nas, którzy zostajemy, nie robi to wrażenia, tak powinno być. Śnieg zniknął i nastała wiosna, powolutku, powolutku nabieram większej ochoty do pracy, ale sił nie mam. Na listy w dalszym ciągu nie odpowiadam.

Tytoń jest w wolnej sprzedaży, ale nie ma się z czego cieszyć, bo w sklepach go nie uświadczysz. Czego ja chcę? Dlaczego jestem taki niezadowolony? Wiosna i lato mija, wszystko mija, ale, o, Boże, cóż za okropny stan! Fińskim nożem zaostrzyłem dwa ołówki, żeby być uzbrojonym do drobiazgowych wyjaśnień, ale jakoś mi nie idzie, Co mam w takim razie robić? Jestem jakby wywrócony na nice, na tym to polega, jestem umęczony sam sobą, nie mam żadnych pragnień, żadnych zainteresowań, żadnych radości. Cztery czy pięć zmysłów w uśpieniu, a szósty został podmieniony.

Mogę za to dziękować prokuratorowi generalnemu.

Knut Hamsun

Fragment z „Na zarośniętych ścieżkach”. Tytuł: Redakcja Nacjonalista.pl.