Knut Hamsun: Dzień z życia więźnia sumienia

Szczerze mówiąc, nie brak mi dowodów ludzkiej życzliwości. Jest tu taka droga na skróty, ścieżka w górę, na moje wzniesienie, i wielu chodzi tędy, a nie drogą koto właściwego szpitala. Siadam tam od czasu do czasu, bo można tam trwać w bezmyślnym spokoju, obserwować mrówki i czuć się mądrym. Ludzie przechodzą obok, niektórzy pozdrawiają. Znają powód, dla którego tutaj siedzę, a jednak pozdrawiają.

Pewnego dnia zatrzymuje się przy mnie pewna starsza pani i patrzy. Wstaję i uchylam kapelusza. Pani zaczyna mówić, powiadam, że nie słyszę, lecz ona mówi. Po czym pokazuje na niebo, a ja kiwam głową. Ona raz po raz wskazuje na niebo, jakby tam mogła się znajdować dla mnie jakaś rada, a ja kiwam. Pani zatrzymuje jakąś inną przechodzącą damę, rozmawiają i zgadzają się ze sobą, a kiedy odchodzą podają mi ręce. Sama życzliwość.

A ja, w swojej bezmyślności, nie poprosiłem, by zabrały moją kartkę!

Kręcę głową nad tą gapowatością i za karę wspinam się po najbardziej stromym zboczu. Koniecznie muszę coś zrobić, i to zaraz, bo moje buty są coraz bardziej podarte. Mają już chyba osiem lat, kupiłem je tamtego roku, kiedy byłem w Serbii.

Znalazłem się po drugiej stronie wzniesienia i szedłem dalej, dopóki nie zobaczyłem kościelnej wieży. Byłem teraz, rzecz jasna, na zakazanym terenie, ale jeśli podkradnę się dostatecznie daleko – jeszcze tylko mały kawałek – to mógłbym wyregulować zegarek według zegara na kościelnej wieży. Poza tym właściwie przyszedłem tutaj po to, żeby się rozejrzeć za skrzynką pocztową.

Z prawej strony miałem zupełnie wymarłą ulicę. Skierowałem się w dół tej ulicy, ale obleciał mnie strach, stąpałem więc na palcach. Na końcu drogi zobaczyłem sklep żelazny Grefstada, a przy drzwiach skrzynkę na listy.

Czy mogę być taki bezczelny? To już tylko parę kroków. Rozglądam się ukradkiem, ale nigdzie ani śladu człowieka. W następnej chwili przecinam ulicę niczym pocisk, wciskam moją kartkę do skrzynki i znowu jak pocisk z powrotem, po czym ruszam spokojnie przed siebie.

Nie zaszedłem daleko pod górę, gdy czuję na karku czyjś oddech. Policjant. Taki stałem się ostatnio nierozsądny i przewrażliwiony, że drgnąłem gwałtownie.

– Chciałbym tylko powiedzieć, że zegar na wieży spóźnia się dwadzieścia minut – mówię mu.

– Ma pan zegarek?

On wyjmuje z kieszonki zegarek i porównujemy.

– To panu jednak nie pomoże – powiada policjant. – Nie wolno panu chodzić po ulicach. Co też panu przyszło do głowy?

Staram się wytłumaczyć wszystko, że to tylko kartka pocztowa, parę słów. Proszę spojrzeć, niech no pan popatrzy na moje buty.

– Mówimy o dwóch różnych sprawach – powiada policjant.

– Niestety, chyba tak – przyznaję. – Proszę mi wybaczyć. Czy to zresztą nie pan przywiózł mnie wtedy do szpitala?

– Nie – odpowiada krótko. – Zresztą wszystko jedno, kto to zrobił.

– Oczywiście. Ale chodzi o to, że koniecznie musiałem wysłać tę kartkę, dlatego przyszedłem tu w poszukiwaniu skrzynki.

– Proszę posłuchać – powiada policjant. – Polecono panu nie opuszczać szpitala, więc ja nie chcę pana więcej widzieć w mieście. Rozumie pan?

– Tak – odpowiadam. – I myślę właśnie, że miałem pecha. Powinienem był przecież chwilę zaczekać, to mógłbym panu dać moją kartkę, pan by ją wrzucił do skrzynki i wszystko byłoby w porządku.

Patrzy na mnie przez chwilę, po czym mówi:

– Tym razem nie sporządzę raportu, ale proszę zniknąć stąd natychmiast. Marsz!

*

Jakie wspaniałe felietony drukowano dawnymi czasy w „Morgenbladet”. Nie wiem, jak to jest teraz, ale w czasach Smitha Petersena była to literatura wybierana z wielkim wyczuciem, i nie mógłbym dzisiaj życzyć sobie lepszej lektury. Tyle tylko, że starcza mi jej na bardzo krótko, choć felietony zajmują setki stron. Gdzieś na ziemi mam dom pełen książek i mógłbym je tu zaraz sprowadzić, całą ciężarówkę, ale moje pieniądze zostały przecież obłożone aresztem, podobnie jak ja, proszę o tym pamiętać. Nie złości mnie to, uśmiecham się i nie protestuję. Jakaś miła pani z Jawy przysłała mi – przez Holandię – całą skrzynkę cygar, ona i jej mąż czytali kilka moich książek, pisze, uprzejme pozdrowienia i podziękowania. Że też chciało jej się robić coś takiego, dla obcego i tak daleko, niech jej to będzie wynagrodzone! Ludzie faworyzują starców. Pewnego dnia jednak wypalę ostatnie cygaro i co wtedy? Wtedy przestanę palić, przestanę. Robiłem to już przedtem trzy razy, zawsze na rok, dokładnie. Chcę być na tyle panem siebie, że mogę przestać palić. W porządku. Ale potem zaczynam znowu, więc po co to wszystko? Chcę być na tyle panem siebie, by znowu zacząć.

I teraz w żadnym razie nie zamierzam z tego rezygnować.

Knut Hamsun

Fragment z „Na zarośniętych ścieżkach”.