„Zasady Programu Narodowo-Radykalnego” nie są ani kompilacją, ani często umysłową dedukcją. Nie powstały w ciągu tygodni, czy nawet miesięcy pod wpływem potrzeb chwili. Są one syntezą i wynikiem dorobku dobrych kilku lat pracy nad programem, prowadzonych w Ruchu Młodych — naprzód w ramach Obozu Wielkiej Polski, potem Sekcji Młodych Stronnictwa Narodowego, następnie Obozu Narodowo-Radykalnego i wreszcie na łamach prasy Młodych i na licznych zebraniach.
Program narastał stopniowo, ucierał się w dyskusjach, wypróbowywany był w codziennej pracy politycznej — wychowawczej i propagandowej . Za początki kształtowania się zasad Programu Narodowo-Radykalnego uznać należy pracę poprzedzającą wydanie broszury „Wytyczne Programowe Oddziału Akademickiego Obozu Wielkiej Polski”. Prace te odbywały się przez jesień 1932-go roku i ich owocem była omawiana broszura. Broszura wyszła niezależnie od władz ówczesnego O.W.P. W jej opracowaniu brało udział kilku z podpisanych pod obecnymi zasadami programowymi (B Piasecki, W. Staniszkis, W. Wasiutyński, M. Reutt, O. Szpakowski). „Wytyczne programowe Oddziału Akademickiego O.W.P.” były pierwszym konkretnym opracowaniem tematów programowych w obozie narodowym w niepodległej Polsce. Wysunęły one zasady: odebrania żydom praw obywatelskich, asymilacji ludności ruskiej i białoruskiej, zerwanie z kapitalizmem i zastąpienia go gospodarką narodową. Wysunięcie tych zasad, w ostrej formie, wywołało liczne opory w ówczesnym Obozie Narodowym. Jednakże rozpoczęta praca programowa nie tylko nie została zahamowana, lecz posuwała się konsekwentnie naprzód. W roku 1933 z inicjatywy i pod kierownictwem B. Piaseckiego powstaje szeroki komitet redakcyjny „Akademika Polskiego”,, działający w postaci paru seminariów, przede wszystkim ustrojowego (kierował B. Piasecki) i ekonomicznego (kierował M. Reutt).
Wynikiem prac tych seminariów jest cykl artykułów programowych w „Akademiku Polskim”. Zostaje w nich poraź pierwszy rzucona myśl Organizacji Politycznej Narodu oraz narodowej gospodarki planowej. Artykuły wywołują ożywioną, nieraz nawet ostrą polemikę na łamach „Akademika”. Polemika ta kończy się wszakże stwierdzeniem konieczności stanięcia na gruncie zasad: Organizacji Politycznej Narodu, narodowej gospodarki planowej, pozbawienia żydów praw i asymilacji ludności kresowej. W lecie tegoż roku powstaje „Narodowo- radykalny komitet wydawniczy młodych”, jako instytucja, wydająca popularne broszury programowe opatrzone hasłem „Praca dla Polaków — władza dla Narodu” (Dział redakcyjny prowadzi W. Wasiutyński, dział administracyjny W. Staniszkis). Komitet wydaje w ciągu lata i jesieni 1933-go roku broszury: „Zagadnienie żydowskie” (2 wydania), „Kapitalizm, komunizm i gospodarka narodowa” (2 wydania) i „Co każdy młody Polak wiedzieć powinien”. W czasie działalności „Narodowo-radykalnego komitetu wydawniczego młodych” w lecie odbywa się wielki kurs ideowy Młodzieży Wszechpolskiej na którym tezy programowe, wyrosłe dokoła „Wytycznych”, „Akademika” i „Komitetu wydawniczego” i oparte na nich referaty, stają się osią dyskusji i jedynym konkretnym programem na zjeździe.
Początki roku 1934 wypełnia w środowisku warszawskim przygotowywanie mającego powstać Obozu Narodowo- Radykalnego. Program nowego Obozu wywołuje największe kontrowersje i dysputy, w których rolę zasadniczą odgrywają wyżej wymienione zasady. (M.in. projekty deklaracji ideowej składali B. Piasecki, O. Szpakowski, W. Wasiutyński, M. Reutt). Zasady te, choć może w niedostatecznie konsekwentnej postaci, weszły w skład „Deklaracji ideowej Obozu Narodowo-Radykalnego” z dnia 14 kwietnia 1934 roku, stanowiąc trzon deklaracji i jedyne punkty programowe w ścisłym tego słowa znaczeniu. Za dalszy dorobek w dziedzinie precyzowania zasad należy uważać wysunięcie przez „Deklarację” konieczności wywłaszczenia wielkiego przemysłu i wielkich majątków żydowskich.
W następnym etapie pracy programowej pojawiają się już nie referaty, artykuły i deklaracje, ale pierwsze w Ruchu Młodych książki programowe. W krótkim odstępie czasu ukazuje się W. Wasiutyńskiego „Naród rządzący”, obszerna broszura o teoretycznych podstawach państwa narodowego a następnie podstawowa praca programowa młodego pokolenia — „Duch czasów nowych a Ruch Młodych” B. Piaseckiego, która daje na podkładzie filozoficznym konsekwentny obraz podstaw ustroju narodowego. Znowu odbywają się obszerne dyskusje i krytyki, które wypełniają pierwszą połowę roku 1935-go. W drugiej połowie tego roku powstaje miesięcznik „Ruch Młodych”. Pismo to stawia sobie za zadanie zupełnie wyraźne omówienie i sformułowanie całości programu narodowo-radykalnego. W czternastu kolejnych numerach, w rubryce „Z naszego stanowiska” omówione są najważniejsze problemy programowe – od podstaw, filozoficznych i historiozoficznych aż po poszczególne działy życia gospodarczego i politykę zasadniczą. (Artykuły te pisali: W. Wasiutyński, B. Piasecki, W. Kwasieborski, O. Szpakowski, T. Lipkowski, S. Cimoszyński, M. Reutt i inni). Na marginesie niejako, w artykułach nieredakcyjnych precyzuje się stanowisko w poszczególnych kwestiach.
Wreszcie w lecie 1936 r. powstaje tyg. „Falanga”, który rozwija i pogłębia myśl narodowo-radykalną w rubryce „O Polskę Jutra“ (Głos tutaj zabierali: M. Reutt, Z. Dziarmaga, A. J. Reutt, W. Kwasieborski, J. Grabowski, M. Liwski i inni). Na tak przygotowanym gruncie rozpoczyna się w jesieni ubiegłego roku praca nad ułożeniem zwartych i wszechstronnych zasad programowych. Kilkumiesięczne dyskusje w szerokim komitecie redakcyjnym Ruchu Młodych pod kierownictwem B. Piaseckiego doprowadzają do wydania „Zasad Programu Narodowo-Radykalnego”, które są owocem blisko pięcioletniej pracy i wysiłku.
Jan Grabowski
Pismo Narodowo-Radykalne „Falanga”, 1937.
Najnowsze komentarze