Giovanni Gentile: Mussolini i Fasci di Combattimento

Już przy tym samym Giolittim, sprawy zmieniły swój wygląd nagle i przeciw Państwu Giolittiego, powstało inne Państwo. Prawdziwi kombatanci, którzy chcieli Wojny i na niej walczyli ze świadomością, którzy na polach bitwy wierzyli w świętość tej ofiary; i w której złożyło życie więcej niż pół miliona istnień ludzkich dla idei, ci czuli, jaką by to było olbrzymią zbrodnią, gdy pewnego dnia mogłoby powiedzieć się (jak to inni bezecnie przewidywali), że ta cała krew przelała się na próżno; ci właśnie z radością powitali zwycięstwo, które uświęcało tę ofiarę w sercach Włochów i w historii. Pełni chwały inwalidzi, którym śmierć zajrzała w oczy bliżej niż innym i którzy więcej od tych, co wyszli cało, wyczuwali to dziedzictwo praw, jakie, tyle, tyle tysięcy poległych przekazało żywym i oczekiwało, oczekiwało przede wszystkim od nich, tej Italii, która zażądała od nich życia, i które Jej złożyli w ofierze. Jednym słowem mazzyniści, którzy byli budowniczymi wojny, i wcześniej od innych poszli na nią, wiodąc duchowo i ożywiając własną wiarą, włoską młodzież, znaleźli oni potężny głos, wyrażający jasno, wzniośle, energicznie ich wiarę niezwyciężoną ani przez rozczarowanych, ani przez powszechne tchórzostwo. I znaleźli człowieka, który mówił za wszystkich, górował swoim słowem w zamierzaniu i wzbudzał posłuch u młodzieży, i nic chciał utracić cennego dziedzictwa wojennego, i znaleźli człowieka, którego glos znał drogę do serc, budząc na nowo, wzywając do odwetu te żarliwe i prawe uczucia, które żarzyły się jeszcze z dawnych krwawych szańców i zwycięskich walk. I widzieli jaśniejącą z daleka wzniosłą, prostą, płomienną wolę: Benita Mussoliniego.

Benito Mussolini odsunął się od włoskiego socjalizmu w 1915 r., żeby stać się wierniejszym interpretatorem Ludu Italii i, jako były redaktor „Avanti“, zatytułował swoją nową gazetę, Popolo d’Italia, żeby podtrzymywać przekonanie o konieczności wojny, o której mógł naprawdę powiedzieć, że był jednym z głównie odpowiedzialnych. I tak, jak w socjalizmie zwalczał Masonerię, czerpiąc inspirację z syndykalizmu Sorela, przeciwstawiając parlamentarnej koncepcji reformizmu, idealistyczne postulaty rewolucji i siły; tak na zewnątrz kontynuował swoją walkę przeciw dawnym towarzyszom, broniąc słuszności wojny, domagając się trwałej siły nie tylko moralnej ale też ekonomicznej narodowych organizmów przeciw kłamliwym międzynarodowym urojeniom; a więc domagając się, żeby Ojczyzna była świętością także dla klasy robotniczej.

Mussolini jest mazzynistą z tą cechą szczerości, jaką mazzynizm znajdował zawsze w jego Romanii; przekroczył on już poza obręb całej socjalistycznej ideologii, najpierw instynktem, a potem rozwagą poprzez myślącą, żmudną młodość, bogatą w doświadczenie i medytacje, wykarmioną najnowszą włoska kultury wielkiej Italii: namiętnie wymarzonej i ukochanej w czasie wojny razem z całą młodzieżą, która wzrastała pod wpływem nowych idei tego stulecia i w nowej wierze dla ideału, wbrew demagogicznym i anarchizującym chęciom socjalistów, którzy kazali o rewolucji bez siły i bez chęci zrobienia jej, nawet przy pomyślniejszych okazjach. Mussolini wyczuł już więcej od wszystkich, że pierwszym warunkiem koniecznym dla zabezpieczenia istnienia Italii jest: forma Państwa; Państwa z prawem, które musi być szanowane; z autorytetem, który nakazuje je szanować i z takimi walorami, które nadadzą mu autorytet, bez jakiego ten Naród, mogący przetrzymać ciężką pod każdym względem, długą, krwawą wojnę, zwyciężający samego siebie nieustannie, mający zawziętość w swych wysiłkach i poświęceniach i wytrwałość w swej wierze, zawsze odradzającej się pomimo niedostatków, rozczarowań i okropnych klęsk, i zdobywający dzięki własnej zasłudze zwycięstwo; może być rzuconym w bezład i rozwydrzenie przez garstkę ludzi bez wiary, estetyzujących w polityce, przez głowy powerniksowane błyskotliwą kulturą dziennikarską, przez serca suche i puste, jak Trevers i Turati i im podobni.

Gdy 23 marca 1919 roku w Mediolanie w siedzibie Popolo d‘Italia i centrze propagandy Benita Mussoliniego, utworzyło się wokoło niego i z jego wolą pierwsze Fascio di Combattimento; rozkładowy i negatywny ruch powojenny został w rzeczywistości zahamowany. Fasci nawoływały „Włochów, którzy pomimo rozczarowań i cierpień, spowodowanych warunkami zawartego pokoju utrzymali wiarę w wojnie i dla zwaloryzowania zwycięstwa, które było problemem waloru wojny, zamierzali dać znowu Italii, możliwość zapanowania nad sytuacją, przez odbudowę dyscypliny i uporządkowanie sił socjalnych i politycznych w Państwie. Fasci nie były związkiem wiernych, ale partią czynu, która miała potrzebę, nie programów wdających się w szczegóły, ale idei, jaka określałaby cel, a przez to, drogę, która by nauczyła iść, z tą samą zdecydowaną wolą, nieznającą przeszkód, i gotową w każdej chwili do obalenia ich w razie napotkania.

Wola rewolucyjna? Tak, bo budująca nowe Państwo.

Giovanni Gentile

Fragment z „Źródła i doktryna faszyzmu”. Materiał o charakterze historycznym i edukacyjnym.