Marzena Dobner: Tradidi quod et accepi – filmowy hołd dla katolickiej Tradycji

Premiera fabularyzowanego dokumentu Abp Lefebvre – dlaczego? to bez wątpienia ważne wydarzenie dla środowiska tradycjonalistów katolickich w Polsce. Na tle licznych internetowych stron, profili i kanałów w mediach społecznościowych, czasopism i przedsięwzięć wydawniczych, pełniących funkcje formacyjne i animujące życie okołokaplicowe, produkcja ta wprowadza nową jakość. Nie jest to bowiem typowa biografia tytułowego Arcybiskupa Marcela Lefebvre’a. Widz poznaje jedynie najważniejsze fakty z Jego życia i działalności, zaprezentowane w formie fabularyzowanych wstawek, oraz kluczowe dla zrozumienia misji tegoż Hierarchy fragmenty dokumentów, publicznych wystąpień oraz wydarzenia z dziejów Kościoła.

Produkcja stanowi raczej próbę zdefiniowania doświadczenia religijnego i egzystencjalnego tradycyjnych katolików, a także próbę ukazania kulisów powstania, rozwoju i aktywności organizacyjnej Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X oraz seminariów w Ecône i Zaitzkofen. W filmie pojawiają się również sojusznicy Arcybiskupa w walce z modernizmem, tacy jak brazylijski biskup Campos Antônio de Castro Mayer, założyciel i przełożony Bractwa Kapłańskiego Świętego Jana Marii Vianneya, czy biskup pomocniczy diecezji astańskiej w Kazachstanie Atanazy Schneider.

Mocną stroną filmu jest oddanie głosu wiernym związanym z Tradycją, osobom w różnym wieku i reprezentującym różne grupy społeczne, a także klerykom z seminariów. Ich żywe świadectwa przeczą cytowanym w materiale zarzutom posoborowych hierarchów, jakoby Tradycja reprezentowała w rzymskokatolickim kościele to co skostniałe i martwe, i że w związku z tym powinna zostać odrzucona, zanegowana, zastąpiona nowoczesnymi formami liturgicznymi i krańcowo odmienną etyką. Owe tezy – zderzane przez autorów filmu z autentycznymi deklaracjami, postawami żarliwej wiary polskich i zagranicznych tradycjonalistów katolickich, z licznymi scenami z celebrowanych świąt, pielgrzymek, wspólnej modlitwy i nauki Historii Świętej w rodzinnym gronie, uzupełnionymi o fragmenty wypowiedzi Arcybiskupa i innych hierarchów – wprost jawią się jako bezpodstawne i stronnicze.

Przedmiotowa produkcja, jakkolwiek pionierska, posiada jednak pewne mankamenty o charakterze formalno-technicznym. Doceniam zabieg narracyjny polegający na przeplataniu wielu wątków, przede wszystkim wydarzeń z życia Arcybiskupa i Kościoła Katolickiego w wieku XX, w szczególności Vaticanum II i genezy powstania Bractwa, które uzupełniają świadectwa wiernych i sceny z życia religijnego seminariów oraz wybranych kaplic. Taki zabieg formalny mógłby się udać przy zachowaniu pewnej merytorycznej dyscypliny, której autorom filmu niestety zabrakło. Z perspektywy widza in minus oddziałuje zbytnia rozwlekłość czasowa produkcji, trwającej niespełna 2,5 godziny zegarowe. Pewne wątki i wnioski są wielokroć powtarzane, co nuży i utrudnia porządkowanie przyswajanych faktów. Rozumiem, że wezwania do kilkukrotnego oglądania przez widzów niniejszej produkcji mają na celu lepsze jej upowszechnienie i zrozumienie przez odbiorców, tym niemniej dzieła filmowe tego gatunku powinny mieć bardziej przejrzystą, lepiej uporządkowaną strukturę narracyjną, przez co zyskuje ich walor edukacyjny. Brak tejże uporządkowanej struktury odczytuję jednak nie tyle jako błąd, ile jako próbę oddziałania na sferę osobistych doświadczeń widza. W mojej opinii ów film to przykład religijnego dokumentu o charakterze nie tyle edukacyjnym, ile poniekąd impresywnym, nawet swoiście propagandowym, i to w pozytywnym znaczeniu tego terminu. Wszak odwołanie do emocji widza nie jest oderwane od zaprezentowanych faktów, wypowiedzi, dokumentów, uzasadniających postawę wierności katolickiej Tradycji.

Zapewne z uwagi na rozległość merytoryczną tematyki filmu zrezygnowano z szerszego zaprezentowania inicjatyw polskich wiernych, sprzyjających rozwojowi instytucji Tradycji w Polsce. Zabrakło m.in. informacji o tym, że wiele artykułów i dokumentów Kościoła było publikowanych nie tylko na łamach wymienionego w filmie periodyku “Prawica Narodowa”, ale przede wszystkim w piśmie “Szczerbiec”, redagowanym przez wiernych. Nie wspomniano również, że w wyniku czysto oddolnej inicjatywy młodych świeckich z Polski i Wielkiej Brytanii w latach 90. XX wieku gościł w Polsce wyświęcony przez Arcybiskupa biskup Williamson. I że Bractwo pojawiło się w Polsce przede wszystkim z woli oraz w następstwie zaangażowania wiernych, a nie na odwrót. Dziwi również, że głos w filmie zabiera Marek Jurek, znany w przeszłości z aktywnego atakowania i zwalczania tzw. lefebrystów. Brakuje natomiast wypowiedzi wielu osób bezpośrednio, w istotnym stopniu zaangażowanych w budowanie środowiska Tradycji w Polsce.

Owe uchybienia – jakkolwiek powinny skłaniać do obiektywnej dyskusji nad faktami z zakresu historii środowisk tradycyjnych, o czym jednak ten film nie traktuje wprost – absolutnie nie przesłaniają faktu, że przedmiotowa produkcja została zrealizowana w perfekcyjnym, pełnym estetycznego rozmachu stylu. Na uwagę zasługują piękne zdjęcia, świetny nowoczesny montaż, dobrze dobrana, poruszająca ścieżka dźwiękowa, a także pięknie odegrane sceny z życia Arcybiskupa (głośne brawa dla dziecięcych aktorów!) i trafne cytaty z Jego wypowiedzi. Swoistą klamrę narracyjną dokumentu mogłaby stanowić inskrypcja na płycie nagrobnej Arcybiskupa: Tradidi quod et accepi, nawiązująca do Pierwszego Listu do Koryntian św. Pawła: “Albowiem ja wziąłem od Pana, com też wam podał” (1 Kor 11, 23). Życiowa droga Arcybiskupa była bowiem od początku do końca naznaczona doświadczeniem wielkiej pokory i wierności woli Bożej. Twórcy filmu nie budują Arcybiskupowi spiżowego pomnika na antyczną modłę, nie fabrykują nowego świętego czy katolickiego celebryty. Akcentują natomiast, że Jego niezłomna postawa wynika z kontynuacji żywej Tradycji Kościoła, warunkującej żywe doświadczenie wiary.

Zaiste, po owocach niechże nas poznają. Umocnieni tym filmowym przekazem, porzućmy pokusy tworzenia hermetycznych środowisk i idźmy w świat doczesny. Wszędzie tam, gdzie dotrzemy, dawajmy katolickie świadectwo wiary w Boga w Trójcy Jedynego, poparte dobrymi uczynkami, sprawiedliwym napominaniem grzeszników, życiem modlitwą i formacją duchową. Niech dzieło Arcybiskupa trwa i wydaje dobre owoce!

Marzena Dobner

Informacje o filmie i pokazach – profil facebook.com/AbpLefebvreDlaczego